Theo quan điểm của kinh tế học tân cổ điển, tình bạn cũng được coi là một loại hàng hóa. Tuy vậy, việc nghiên cứu ảnh hưởng của tiền bạc/thu nhập lên tình bạn thường bị vướng phải vấn đề nội sinh, bởi sự khác nhau về mức độ thu nhập có thể gây ra nhiều đặc điểm không quan sát được khác dẫn đến các ảnh hưởng lên tình bạn.
Để giải quyết vấn đề này, tác giả Nguyễn Việt Cường (Khoa Quốc tế, Đại học Quốc gia Hà Nội; Viện Nghiên cứu Phát triển Mekong) đã sử dụng hiện tượng thắng xổ số như một yếu tố thay đổi thu nhập ngoại sinh ngẫu nhiên, từ đó tìm hiểu ảnh hưởng của nó tới số lượng bạn bè. Kết quả của nghiên cứu được công bố trên tạp chí European Economic Review (SSCI; Q1 Scopus; 2019 JIF = 1.744).
Dữ liệu của nghiên cứu được thu thập trên các hộ gia đình ở Việt Nam đại diện cho 5 thành phố và tỉnh thành bao gồm thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đà Nẵng, Bình Dương và Đắk Nông. Ở mỗi tỉnh/thành phố, 50 khu vực điều tra được lựa chọn ngẫu nhiên. Với mỗi khu vực này, 20 cá nhân ngẫu nhiên tiếp tục được lựa chọn. Tổng cộng, khảo sát thu được câu trả lời của 5000 cá nhân đến từ 20 khu vực điều tra; trong đó, mỗi hộ gia đình chỉ có 1 người được lựa chọn để khảo sát.
Những thông tin về bạn bè được thu thập gồm có số lượng bạn bè, loại bạn bè, thời gian quen biết, chi phí bỏ ra để gặp gỡ bạn bè người thân. Cụ thể, nghiên cứu phân loại bạn bè ra thành các nhóm: đồng nghiệp và không phải đồng nghiệp; bạn bè mới (quen biết ít hơn một năm), bạn bè quen biết trung bình (quen biết từ 1 – 3 năm) và bạn bè lâu dài (quen biết trên 3 năm). Nghiên cứu không xem xét yếu tố mức độ thân thiết của khách thể và bạn bè.
Về yếu tố trúng xổ số, dữ liệu về lượng vé số được mua, chi phí trung bình cá nhân bỏ ra trong một lần mua vé số, số lần thắng xổ số và tổng lượng tiền thắng xổ số trong 12 tháng vừa rồi là những thông tin được thu thập.
Trước khi trả lời câu hỏi chính, nghiên cứu cũng chỉ ra một số phát hiện thú vị về đặc điểm của những người mua xổ số. Nam giới dành nhiều tiền mua xổ số hơn nữ giới. Chi phí bỏ ra để mua xổ số tăng lên khi cá nhân càng nhiều tuổi, nhưng đến một độ tuổi nhất định thì chi phí này lại giảm đi. Người ở độ tuổi trung niên bỏ ra nhiều tiền nhất cho khoản này. Những người thắng xổ số cũng là những người bỏ ra nhiều tiền hơn để mua vé xổ số. Kết quả này cũng khiến tác giả kiểm soát yếu tố chi phí bỏ ra mua vé số khi tiếp tục kiểm định ảnh hưởng của việc thắng xổ số tới số lượng bạn bè.
Kết quả nhận thấy, nhìn chung, việc trúng xổ số có làm gia tăng số lượng bạn bè, cụ thể là nhóm bạn không phải đồng nghiệp và nhóm bạn lâu năm. Nhóm bạn quen biết trung hạn, bạn mới và đồng nghiệp không bị ảnh hưởng bởi việc cá nhân trúng xổ số.
Việc trúng xổ số cũng có ảnh hưởng thuận chiều có ý nghĩa tới tỉ lệ đi ăn ngoài, đi tham quan và du lịch. Đặc biệt, nó cũng làm gia tăng chi phí cá nhân bỏ ra cho các hoạt động gặp gỡ bạn bè. Những phát hiện này có thể giải thích kết quả phía trên về mối liên hệ giữa trúng xổ số và số lượng bạn bè.
Chi tiết nghiên cứu: Nguyen, C. V. (2021). Can money buy friends? Evidence from a natural experiment. European Economic Review, 136, 103747.